تاریخ گیلان – بخش 13 – گیلان در دوران مادها 1

در هزاره ی دوم پیش از میلاد، اقوام و قبایل ساکن در نواحی جنوب دریای کاسپی، در حالی که در کنار یکدیگر پایه های فرهنی و تمدن خود را پی می ریختند، با مهاجرت اقوام آریایی روبرو شدد. این اقوام که در نواحی شمال فلات ایران می زیستند، به دلایلی چون تغییر آب و هوا و سرما، فزونی جمعی و دستیابی به چراگاه های جدید و مناسب، به سوی فلات ایران، از جمله مناطق اطراف دریای کاسپپین سرازیر شدند. امواج پی در پی مهاجرت آریاییان به گیلان و مازندران، از اوایل هزاره ی دوم پی از میلاد، از دوسوی خاور و باختر دریای کاسپین و از راه ورارود(ماورا النهر) و قفقاز صورت گرفت. این مهاجرت ها که با تهاجم و حمله همراه بود، باعث ایجاد تحولات و دگرگونی های بنیادی در زندگی اقوام و مردمان بومی ساکن در سواحل جنوبی دریای کاسپین و فلات ایران شد. ادغام گوه های قومی مختلف در یکدیگر و پیدایش اقوام و قبایل جدید و نیز سربرآوردن دولت های آریایی نژاد در فلات ایران، از نخستین و مهم ترین پیامد های مهاجرت آریاییان بود.

نکته مهمی که در مطالعه ی مهاجرت آریاییان به فلات ایران باید مورد توجه قرار گیرد، این است که بر اساس روایات تاریخی بازمانده از آن دوران و نیز یافته های باستان شناسی، اقوامی که در سواحل جنوبی دریای کاسپی در اواخر هزاره ی دوم و اوایل هزاره ی اول پیش از میلاد می زیستند، استقلال خود را در برابر تازه واردان آریایی حفظ کردند و از اطاعت و پذیرش فرمان آن ها خودداری ورزیدند. ذبیح الله صفا در این باره نوشته است:

«در همان ایام در ناحی مختلف نجد های ایران، طوایفی مانند عیلامیان و تپوریان و کادوسیان و آماردیان و قبایل سیاه پوست و بدقیافه دیگری ساکن بودند و مهاجرین آریایی برای تصرف سرزمین های جدید، به جنگ های سختی با آنان محتاج گشتندو با این طوایف – که غالبا مردمی جنگجو و بلند قامت و قوی و نیرومند و متمدن یا نمیه وحشی و متدین به دینی غیر از دین آریایی بودند – در افتادند، قسمتی از داستان های حماسی ما مربوط به همین جنگ های سخت ایرانیان در داخل نجد های ایران است و آن داستان هایی که درباره ی جنگ ایرانیان و دیوان در کتب حماسی خویش داریم»..

اقوام مادی از نخستین گروه های مهاجر آریایی به فلات ایران بودند که در نیمه ی اول هزاره ی پیش از میلاد، با ایجاد اتحادیه ای از امیرنشین های پراکنده که پیوسته زیر حمله های خردکننده آشوریان قرار داشتند، موفقق به تشکیل دولتی آریایی نژاد در باختر ایران شدند( بین 701 تا 550 پیش از میلاد). این حادثه سرآغاز دوره ای تازه در تاریخ سیاسی و فرهنگ و تمدن جهان باستان به شمار ی آید. از آن پس تاریخ آسیا، از جمله تاریخ گیلان به گونه ای دیگر رقم خورد و سرگذشت تازه ای پیدا کرد.

بر اساس نوشته های مورخان قدیم چون گزنفون، دیودور سیسیلی و کتزیاس، روابط مادها و اقوام ساکن گیلان بر پایه های دشمنی وجنگ با یکدیر استوار بود و مادها هیچ گاه موفق نشدند سرزمین گیلان را به قلمرو فرمانروایی شان بیفزایند و اقوام ساکن در آن را به سرسپاری به خود وادارند. دیاکونوف در این باره چنین گفته است: » منطقه ی کوهستانی واقع در جنوب شرقی مسیر سفلای رود ارس و بعد نواحی مصب امرد(قزل اوزون) که توسط قبایل کادوسیان و کاسپیان مسکون بوده و جزو آن سرزمین(ماد) حساب نمی شده است.» دیاکونوف در جایی دیگر از تاریخ ماد از قول کتزیاس یونانی که به مدت 17 سال به عنوان پزشک دربار داریوش دوم و اردشیر دوم هخامنشی در ایران سکونت داشت، نوشته است:»کادوسیان از قدیم با مادی ها دشمن بوده اند و برای نخستین بار فقط سر به اطاعت کوروش نهادند!» که ما البته در آینده در این باره خواهیم نوشت. در تاریخ ایران کمبریج می خوانیم» آن بخش از سرزمین ماد که در حاشیه دریای خزر قرار داشت، ناحیه ی جغرافیایی و قوی متمایزی از خاک ایران را تشکیل می دادند که به استقلال سیاسی گرایش داشتند»